نکاشت، درياچه اروميه را زنده مي‌کند؟. کردواني: درياچه نمکزار شد، فايده
ندارد
تاریخ انتشار: 93.07.18 11:54
خبرآنلاين. طرح نکاشت در اطراف درياچه اروميه جزو 26
مصوبه ستاد احياي اين درياچه است که به زودي اجرا مي شود. عده‌اي اين طرح را ضروري
و البته تنها راه باقيمانده مي‌دانند و برخي به فکر تبعات اجتماعي آن براي کشاورزان
هستند.
سال 1376؛ همان سال بود که با کمبود بارندگي و افزايش شدت تبخير جان از تن درياچه
اروميه پرکشيد و رفت. زخم را عوامل طبيعي زدند، اما ضربه هاي آخر را عوامل انساني
همچون نبود برنامه آمايش، احداث بزرگراه ميان گذر، چراي مفرط دام، آلودگي آب و
عوامل ديگر بر پيکره آن وارد کردند. توفان نمک در شرق درياچه، حذف زيستگاه هاي
ارزشمند و از بين رفتن آرتميا تنها موجود زنده اين درياچه نيز شدند کوچک‌ترين
اثرهاي اين بحران. در تمام اين سال‌ها درباره خطر مرگ درياچه هشدار داده شد و
درباره اش حرف زدند، اما تا بخش بزرگي از درياچه خشک نشد خطر جدي نشد.
بعد از ارايه ايده ها و طرح هاي مصوب در دولت يازدهم تيرماه امسال بود که در دومين
نشست ستاد احياي درياچه اروميه با حضور دکتر حسن روحاني، رييس جمهور، 10 طرح جديد
براي نجات درياچه اروميه به تصويب رسيد و با احتساب طرح هاي قبلي تعداد
طرح هاي مصوب نجات درياچه اروميه به 26 طرح رسيد.
حالا از ميان 26 طرح تصويب شده يک طرح آن در آستانه اجرايي شدن قرار دارد. طرح
نکاشت در اراضي زراعي شبکه آبياري زرينه رود.
طرحي که بر اساس آن 50 هزار هکتار از اراضي زراعي در بخش زرينه رود به اجاره دولت
درمي آيد و خسارتي که از محدوديت موقت کشت محصول متوجه صاحبان اراضي مي شود به آنان
داده مي شود تا آب اين بخش به درياچه اروميه برسد.
نکاشت چيست؟
طرح نکاشت در مناطق اطراف درياچه اروميه جزو 26 مصوبه ستاد احياي درياچه اروميه است
که اجراي آن در زمان کشت پاييزه يعني از آبان ماه آغاز خواهد شد. مجري اين طرح
استانداري هاي آذربايجان غربي و شرقي هستند که ستاد احياي درياچه اروميه بر آن
نظارت دارد.
اعتبارمالي در نظر گرفته شده براي اين طرح ۲۵۰ ميليارد تومان است که در 45 هزار
هکتار از اراضي زراعي آذربايجان غربي و 37 هزار هکتار از اراضي آذربايجان شرقي به
اجرا گذاشته مي شود. مدت زمان اجراي اين طرح سه ساله و موقتي است و ميزان مبلغ
خسارت افرادي که زمين هاي زراعي خود را نمي کارند فعلا يک ساله پرداخت خواهد شد.
ميزان پرداختي به کشاورزان مبلغ پنج ميليون تومان به ازاي هر هکتار است.
اما اين طرح نيز با واکنش هاي مختلف از سوي نمايندگان مجلس و کارشناسان روبه رو شد
که بخش کشاورزي اين منطقه را به راحتي نمي توان تعطيل کرد.
درياچه اروميه حالا يک کوير است
پروفسور پرويز کردواني پدر کوير شناسي ايران يکي از منتقدان اين طرح است. او معتقد
است با وضعيت کنوني درياچه که تنها 10 درصد از آب آن باقي مانده اولا اميدي به
احياي درياچه نخواهد بود و دوما توقف کشاورزي در اين مناطق ضررهاي جبران ناپذير
ديگري را متوجه مردم بومي خواهد کرد.
کردواني دراين باره به خبرآنلاين مي گويد: «شرايط درياچه طوري است که نبايد آب وارد
درياچه کرد زيرا در اطراف درياچه چاه هايي حفر شده است که آب هاي منتقل شده به آن
چاه ها نفوذ خواهند کرد. نفوذ اين آب به چاه ها باعث شور شدن آنها و بروز مشکلات
ديگري مي شود.»
به گفته او درياچه اروميه در حال حاضر نه يک درياچه بلکه کوير است. کويري بزرگتر از
دشت کوير ايران: «تنها 10 درصد از آب اين درياچه باقي مانده که بيشترش باتلاق است.
اين درياچه نمکزار بزرگ است. مانند تشت نمکي مي ماند که يک ليوان آب داخل آن ريخته
شود.»
پدر کويرشناسي ايران مي گويد: درست است که در قسمت کشاورزي هدررفت آب داريم اما
بايد از شيوه اي استفاده کنيم که آب کمتر مصرف شود، ولي آب در زمين کشاورزي باقي
بماند و به درياچه نريزد. دو استان آذربايجان غربي و شرقي در اين سال ها تلاش زيادي
براي توسعه کشاورزي کرده اند و حالا نمي توانيم به آنها بگوييم که کشاورزي را کنار
بگذارند.
به گفته او اگر کشاورزي در اين مناطق تعطيل شود بحث کمبود تغذيه مردم و بيکاري
کشاورزان مطرح مي شود: بياييم براي مصرف کم آب در بخش کشاورزي و با توجه به شور
بودن آب اين مناطق محصولاتي مثل پسته براي کاشت انتخاب کنيم که آبکمتري نياز دارند.
کردواني مي گويد: با ممنوع کردن کشاورزي جواب نمايندگان مجلس که مخالف اين طرح
هستند را چه خواهند داد؟
در روزهاي گذشته، دولت از اقبال روسيه به محصولات ايراني از کشاورزي تا صنعت خبر
داده اند. اما طرح نکاشت از ظرفيت توليد کشاورزي ايران که بخش بزرگي از آن
آذربايجان غربي و شرقي واقع شده، کم مي کند. کردواني دراين باره مي گويد: از طرف
ديگر روسيه از سوي آمريکا تحريم مواد غذايي شده و ما مي خواهيم به روسيه مواد غذايي
صادر کنيم. از يک طرف کشاورزي را تعطيل مي کنيم و از يک طرف چگونه مي خواهيم
محصولات صادر کنيم. خواهش من از مسوولان اين است که حقيقت را به مردم بگويند.
به فکر راهکارهاي درازمدت باشيم
درياچه اروميه يکي از مهم‌ترين و ارزشمندترين زيست‌بوم‌هاي آبي ايران است. اين
درياچه بزرگ‌ترين درياچه داخلي کشور است و به دليل برخورداري از ارزش‌هاي بي‌نظير
طبيعي و اکولوژيک به عنوان پارک ملي و ذخيره‌گاه زيست‌کره معرفي شده است.
نزديک به 550 گونه گياهي يک‌ساله و چندساله در ناحيه
اکولوژيک درياچه شناسايي شده‌اند. پوشش گياهي غالب اين منطقه شامل گونه‌هاي
شورپسند، خشکي‌دوست و آبزي مي‌باشد. درياچه اروميه مرکز زمستان‌گذراني پرندگان آبزي
مهاجر، به ويژه مرغابي و گونه‌هاي کنار‌آب‌چر است و از اين رو داراي اهميت
بين‌المللي است.
محسن سليماني مدير طرح ملي حفاظت از تالاب هاي ايران هدف از طراحي اين طرح را کمک
به احياي درياچه اروميه مي داند. اما معتقد است اين روش ها مقطعي هستند و بايد به
فکر روش هاي موثر درازمدت بود.
سليماني دراين باره به خبرآنلاين مي گويد: داشتن يک استراتژي مشخص در رابطه با شيوه
کاشت در کنار طرح نکاشت مي تواند موثرتر باشد. چون شرايط درياچه اروميه الان در
شرايط بحراني قرار دارد. سراغ گزينه هاي مقطعي و کوتاه مدت رفته اند.
او تبعات اجتماعي و از دست رفتن کار کشاورزان را يکي از ضعف هاي اين طرح مطرح مي
کند و جهت دهي شيوه کشاورزي را در درازمدت پربازده تر مي داند و مي گويد: حمايت از
محصولاتي که آب کمتري را مصرف مي کنند، گذاشتن يکسري فاکتورهاي تشويقي براي کاشت
گياهان با مصرف آب کمتر و يکسري اقدامات بازدارنده اينها همه مکمل يکديگر هستند.
به گفته سليماني اين بار به جاي حمايت از چغندرقند بايد به سراغ محصولات ديگري رفت
که آب کمتري نياز دارند: من خودم با اقدامات تشويقي و بازدارنده موافق هستم. و در
طرح نکاشت معتقدم که بايد تبعات و برآوردهاي هزينه اي آن را به صورت دقيق بررسي
کنند.
درياچه اروميه؛ مريضي در حال خونريزي
اما طراحان نکاشت، آن را يک طرح فوري براي نجات درياچه مي دانند و گزينه اي بين بد
و بدتر اعلام مي کنند؛ شايد شرايط براي کشاورزان سخت باشد ولي به همکاري آنها
احتياج است تا درياچه از وضع وخيم خود خارج شود.
به گفته عيسي کلانتري دبير ستاد احياي درياچه اروميه درياچه آخرين سال خود را مي
گذراند و اگر آبي اضافه تر از آنچه در درياچه است به داخل آن ريخته نشود و درياچه
خشک شود هيچگاه ديگر درياچه احيا نمي شود: درياچه ممکن است از حالت درياچه دربيايد
و تبديل به باتلاق شود مانند باتلاق گاوخوني.
کلانتري به خبرآنلاين مي گويد: به هرقيمتي شده بايد آب تامين کنيم. درياچه الان
حالت يک مريض اورژانسي دارد که در حال خونريزي است اين مريض را بايد نجات داد تا
بعد درمان شود. بنابراين چون ما هيچ راهي نداريم مگر اينکه حقابه کشاورزان را براي
3 سال از آنها بخريم. ما براي احياي درياچه به همکاري همه از جمله کشاورزان احتياج
داريم.
او در پاسخ به اينکه «کشاورزان و مردم آذربايجان شرقي و غربي سال ها براي توسعه
کشاورزي خود زحمت کشيده اند پس زحمات آنها هدر خواهد رفت»، گفت: به هر صورت ما در
شرايط عادي نيستيم. بايد بين مرگ مريض و زحمت براي ديگران انتخاب کنيم. اگر 5سال
پيش کارهايي انجام مي داديم ممکن بود ديگر اين اتفاقات نيفتد ولي درست در آخرين سال
زندگي درياچه هستيم و حاکميت تصميم به نجات درياچه گرفته است چون نجات درياچه نجات
منطقه است.
همانطور که در گذشته در جلسات مختلف توسط مسوولين نجات درياچه عنوان شده بود براي
احياي درياچه بايد زرينه رود توسط کانالي به سيمينه رود متصل شود و از آنجا وارد
درياچه شود. کلانتري معتقد است اين کار شدني است فقط بايد کارهاي موازي هم با آن
انجام شود.
مبلغ در نظر گرفته شده براي هرکشاورز بين 4 تا 5 ميليون تومان به ازاي هر هکتار
است. کلانتري اين رقم را بيشتر از قيمت اجاره هاي اين زمين ها مي داند: به هر حال
اين يک اجبار است ديگر ما بايد بين بد و بدتر يکي را انتخاب کنيم نه بين خوب و خوب
تر. ما بايد درياچه را به هر قيمتي است حفظش کنيم. چون اگر درياچه خشک شود و روي آن
را رسوب هاي رسي بگيرد اگر آب هم بيايد ديگر اين درياچه احيا نخواهد شد.
منبع خبر |
